საპროტესტო აქცია აფხაზეთში

სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა ეხო კავკასიის ვებგვერდზე. სტატიის ტექსტი და ტერმინოლოგია გადატანილია ცვლილებების გარეშე. ყველა უფლება ეკუთვნის ეხო კავკასუსს. გამოქვეყნების თარიღი: 2024 წლის 12 ნოემბერი

წინა დღით დაკავებული ყველა აფხაზი ოპოზიციონერი – ასლან გვარამია, ომარ სმირ, რამაზ ჯოპუა, გარი კოკაია და ალმასხან არძინბა – გაათავისუფლეს. მათი წინა დღით დაკავებამ აფხაზეთში მასობრივი საპროტესტო აქციები გამოიწვია. მომიტინგეებმა სოხუმის შესასვლელები გადაკეტეს, ხელისუფლების ოპონენტების გათავისუფლების მოთხოვნით, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან რუსეთ-აფხაზურ შეთანხმებას საინვესტიციო პროექტებზე.

ზემო გუმისტინსკის, ქვემო გუმისტინსკის და კოდორის ხიდები სოხუმში მიმავალი სამი მთავარი სატრანსპორტო არტერიაა. 11-12 ნოემბრის ღამეს აქციის მონაწილეებმა გადაკეტეს ყველა ეს მარშრუტი და მოითხოვდნენ დაკავებული ოპოზიციის აქტივისტების დაუყოვნებლივ გათავისუფლებას, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ რუსეთ-აფხაზურ საინვესტიციო შეთანხმებას.

რამდენიმე საათით ადრე, აფხაზეთის პარლამენტის რიგგარეშე სხდომაზე მიღებულ იქნა კონსტიტუციური კანონი „აფხაზეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე მრავალფუნქციური კომპლექსების სამართლებრივი სტატუსის მოწესრიგების შესახებ“. ეს რუსეთ-აფხაზური საინვესტიციო ხელშეკრულების რატიფიცირების წინამძღვრად ითვლება, რაც აქციის მონაწილეების თქმით, ძირს უთხრის აფხაზეთის სუვერენიტეტს.

დეპუტატების მიერ 11 ნოემბერს მიღებული დოკუმენტის მიხედვით, მრავალფუნქციური კომპლექსი განისაზღვრა, როგორც არასაცხოვრებელი ქონების ობიექტი, რომელიც მოიცავს ექსკლუზიურად არასაცხოვრებელ ფართებს სხვადასხვა ფუნქციით. და რაც მთავარია:

„შერეული დანიშნულების კომპლექსი არ შეიძლება შეიცავდეს (მთლიანად ან ნაწილობრივ) ბინას და (ან) აპარტ-სასტუმროს“, – ნათქვამია დოკუმენტში.

მაგრამ ბევრი მიიჩნევს კანონს, როგორც ხრიკს საინვესტიციო ხელშეკრულების ხელშეწყობისთვის. ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ დოკუმენტის რატიფიკაციამდე იგეგმება მრავალფუნქციური კომპლექსების შესახებ კონსტიტუციური კანონის დამტკიცება, აფხაზურ ტელეგრამის არხებში საპროტესტო აქციების დაწყებამდე რამდენიმე დღით ადრე გამოჩნდა.

„ამ მანიპულაციის მიზანია საინვესტიციო ხელშეკრულების ფორმალურად შენიღბვა, ამ შეთანხმებაში დარჩენილი ერთ-ერთი საფრთხის აღმოფხვრა. თუმცა, აშკარაა, რომ თუ ხელისუფლება ნამდვილად აპირებს აფხაზური ბიზნესისა და სახელმწიფოს ინტერესების დაცვას, მხოლოდ მრავალფუნქციური კომპლექსების შესახებ კანონი საკმარისი არ არის. კიდევ ასი კანონი იქნება საჭირო, რათა როგორმე გააუმჯობესოს აფხაზეთის პოზიცია ამ შეთანხმებაში. არის მალსახმობი – არ მოხდეს ამ ხარვეზიანი შეთანხმების რატიფიცირება <…>. მიწასთან, გირაოსთან და ობიექტების მესამე პირებისთვის გადაცემასთან დაკავშირებული საფრთხეები რეალურ საფრთხეს უქმნის აფხაზეთის სუვერენიტეტს. ეს ფაქტიურად აფხაზეთის მიწების სამუდამოდ გასხვისების გზაა“, – წერს Apsny Khabar Telegram-ის არხი.

მაგრამ აფხაზურ საზოგადოებაში არსებული უკმაყოფილების ესკალაცია სხვა რამ გამოიწვია, კერძოდ, შეთანხმების რატიფიკაციის მოწინააღმდეგე ოპოზიციონერების – ომარ სმირს, გარი კოკაის, ალმაშან არძინბას, რამაზ ჯოპუას და ასლან გვარამიას სასტიკმა დაკავებამ.

პროსამთავრობო ტელეგრამის არხის AMRA-life-ის ცნობით, ისინი სავარაუდოდ თავს დაესხნენ და სცემეს დეპუტატ ალმას აკაბს პარლამენტის შენობასთან.

„აფხაზეთის რესპუბლიკის პარლამენტის შენობის ეზოში მყოფმა პირთა ჯგუფმა პარლამენტის წევრის მიმართ უხამსი სიტყვების თანხლებით უკანონო ქმედებები ჩაიდინა“, – განაცხადა გენერალურმა პროკურორმა ადგურ აგრბამ.

ოპოზიციური პარტიის აფხაზეთის ეროვნული ერთიანობის ფორუმის თავმჯდომარე ასლან ბარციცი მიიჩნევს, რომ დაკავება წმინდა პოლიტიკური ხასიათისა იყო.

აგრბას დეპუტატთან შეხლა-შემოხლისა და ოპოზიციონერების დაკავების კადრები ადგილობრივმა Telegram-მა გაავრცელა. ოპოზიცია ამტკიცებს, რომ დაკავებები არა მხოლოდ უკანონო, არამედ სიტუაციის არაპროპორციული იყო: დაკავებულები მანქანიდან გადმოიყვანეს და იარაღის მუქარით პირქვე დააგდეს ასფალტზე.

„დაკავების სტილი იყო თითქოს განსაკუთრებით საშიში დამნაშავეების დაკავება. სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურში ვინმეს რომ დაეპატიჟებინა საუბარზე, თვითონ მოვიდოდნენ“, – აღნიშნა ოპოზიციის ერთ-ერთმა ლიდერმა ადგურ არძინბამ.

როგორც აქციის მონაწილეები ამბობენ, ეს იყო აფხაზეთის თანამედროვე ისტორიაში პოლიტიკური აქტივისტების ყველაზე მკაცრი დაკავება. ოპოზიციისა და საზოგადოების რეაქცია მყისიერი იყო: პირველ წუთებში ასობით ადამიანი შეიკრიბა სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის შენობასთან და მათი გათავისუფლების მოთხოვნით. მალე სხვა მომიტინგეები სოხუმის თავისუფლების მოედანზე გაემართნენ, სადაც საპროტესტო აქციების ახალი ტალღა დაიწყო. გავრცელებული ინფორმაციით, უშიშროების დეპარტამენტის შენობასთან შეკრებილმა მომიტინგეებმა „ჭიშკარი შეარხიეს“, რის შედეგადაც სამხედრო ტექნიკის გაყვანა დაიწყო პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ.

„ხელისუფლების უარი ახსნა-განმარტების მიცემაზე გამოიწვია სიტუაციის ესკალაცია, რომელიც გადაიზარდა ჩხუბში უსაფრთხოების ძალებთან და მანქანამ ღობე გაარღვია“, – წერს AISHARA არხი.

აფხაზეთის თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის პრეზიდენტმა ასლან ბჟანიამ ღამით უშიშროების საბჭოს საგანგებო სხდომა მოიწვია. სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსმა დიმიტრი კუჭუბერიამ მომხდარს „მასობრივი არეულობა“ უწოდა. მაგრამ ჩვენ ასევე მოვახერხეთ აქციის მონაწილეებთან ცალკე შეთანხმების მიღწევა:

„ხელისუფლების წარმომადგენლები მანქანით იქით [კოდორის ხიდთან] მივიდნენ და გარანტიები მისცეს, რომ დაკავებულ პოლიტიკურ აქტივისტებს საათნახევარში გაათავისუფლებდნენ, ამიტომ ხიდი დროებით განბლოკეს. თუ დაპირება არ შესრულდება, სოფელ აძიუბჟას მოსახლეობა კვლავ აპირებს მის დაბლოკვას“, – განაცხადა აფხაზური ოპოზიციის ერთ-ერთმა ლიდერმა ადგურ არძინბამ.

რამდენიმე საათის შემდეგ დაკავებულები გაათავისუფლეს. ორი დღის წინ დაკავებული ყოფილი დეპუტატი თენგიზ აგრბაც გაათავისუფლეს. აქციის მონაწილეებმა ხუთ ოპოზიციონერთან ერთად მისი გათავისუფლებაც მოითხოვეს.

ასლან ბჟანიამ, თავის მხრივ, მიმართა მოსახლეობას და მოუწოდა მოქალაქეებს „შეინარჩუნონ სიმშვიდე და არ დაემორჩილონ პროვოკაციებს“.

მოწოდების მიუხედავად, საპროტესტო აქციები გაგრძელდება. მასშტაბური აქცია 15 ნოემბერს, საინვესტიციო ხელშეკრულების განხილვის დღეს არის დაგეგმილი. 30 ოქტომბერს მას მოსკოვში ხელი მოაწერა აფხაზეთის ეკონომიკის მინისტრმა ქრისტინა ოზგანმა და აქციის მონაწილეების თქმით, მან ეს გააკეთა აფხაზეთის კანონმდებლობის დარღვევით – პარლამენტის დამტკიცების გარეშე.

ამ შეთანხმების შესაბამისად, რუს მსხვილ ინვესტორებს მიეცემათ შეღავათები, მათ შორის ქონებისა და მოგების გადასახადისგან გათავისუფლება, კაპიტალური სამშენებლო პროექტების ამოქმედებიდან რვა წლის განმავლობაში.

შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში საქართველოს ყოფილი სახელმწიფო მინისტრი, კონფლიქტის ექსპერტი პაატა ზაქარეიშვილი მიიჩნევს, რომ სიტუაციის მკვეთრი ესკალაცია მომიტინგეების მკაცრი დაპატიმრების შედეგი იყო, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან „რუსეთის მორიგი მცდელობას გააძლიეროს თავისი კონტროლი აფხაზეთის ეკონომიკაზე“.

„ნებისმიერი რუსი ოლიგარქი, რომელიც აფხაზეთის ეკონომიკაში ორ მილიარდ რუბლს ჩადებს, აფხაზეთის ტერიტორიაზე პრაქტიკულად შეუზღუდავ უფლებებს მიიღებს. ის მიიღებს გრძელვადიან პრივილეგიებს, მათ შორის საგადასახადო გათავისუფლებას, შესაძლებლობას მოსთხოვოს ხელისუფლებისგან ვალდებულებები, უზრუნველყოს მისი ბიზნესის დაცვა და ინფრასტრუქტურის მხარდაჭერა. ეს აბსოლუტურად არ ეხება აფხაზ მეწარმეებს. <…> ამრიგად, მთელი რიგი საკანონმდებლო აქტების დახმარებით, აფხაზური საზოგადოების აზრით, აფხაზეთის ეკონომიკა განადგურდება და მის ტერიტორიაზე მხოლოდ რუსული ეკონომიკა დარჩება. ეს არის რუსეთის მიერ აფხაზეთის ანექსიის ერთ-ერთი გზა“, – ამბობს „ეხო კავკასუს“ კონფლიქტის ექსპერტი.

ზაქარეიშვილი ამ ვითარებაში საქართველოს ხელისუფლების დუმილზე ამახვილებს ყურადღებას. მისი აზრით, ეს ადასტურებს ეჭვებს, რომ თბილისი არ ჩაერევა, თუ მოსკოვი გააგრძელებს კონტროლს აფხაზეთზე.

„ჩემთვის ეს არის ერთ-ერთი არგუმენტი საქართველოს მიერ აფხაზეთის რუსეთისთვის გადაცემის სასარგებლოდ. პირადად მე ასე ვფიქრობ. არის მოსაზრება, რომ რუსეთი ნებას მისცემს საქართველოს დაბრუნდეს აფხაზეთში, მაგრამ მე სხვანაირად ვფიქრობ. მე მჯერა, რომ მთელი ეს ძალაუფლების კონსოლიდაცია საქართველოში სწორედ იმისთვის ხდება, რომ საბოლოოდ გადავიდეს აფხაზეთი. ეს ყველაფერი კეთდება იმისთვის, რომ რუსეთი სრულად დაეუფლოს აფხაზეთს – ეკონომიკურად, პოლიტიკურად, სოციალურად და ყველა სხვა ასპექტში, შემდეგ კი მისი ანექსია უფრო ადვილი იყოს“.

მაგრამ აფხაზი ხალხი ამას წინააღმდეგობას გაუწევს, მიიჩნევს კონფლიქტის ექსპერტი. ზაქარეიშვილის თქმით, აფხაზეთში სახალხო არეულობისა და პროტესტის ზეწოლის ქვეშ ხელისუფლებაში მყოფი პირები ხშირად იძულებულნი არიან დატოვონ თანამდებობები. თუმცა განსაკუთრებულ შთაბეჭდილებას ახდენს ის ფაქტი, რომ აფხაზებმა ამჯერად ასე ორგანიზებულად მოახერხეს მთელი სოხუმის პარალიზება, გადაკეტეს შესასვლელები აღმოსავლეთიდან და დასავლეთიდან, განსაკუთრებით თბილისში განვითარებული მოვლენების ფონზე, ამბობს ის.

„აფხაზეთში ისინი აჩვენებენ უფრო მკაფიო გაგებას, თუ როგორ უნდა იმოქმედონ ხელისუფლებასთან, რომელიც არ იქცევა ისე, როგორც საზოგადოება მოელის. აშკარად ჩანს, რომ აფხაზური საზოგადოება წინააღმდეგობას უწევს როგორც მის ხელისუფლებას, ისე რუსეთის ექსპანსიას და ანექსიას. პირადად მე აღფრთოვანებული ვარ მათი ენერგიით, პროცესით და როგორ იცავენ თავიანთ უფლებებს. რამდენად ეფექტური იქნება ეს სხვა საკითხია. მაგრამ ის, რომ ხალხი არ დგას განზე და არ ცდილობს მშვიდობიანად, ხაზს ვუსვამ, მშვიდობიანი გზით მიაღწიოს მიზნებს, რა თქმა უნდა, შთამაგონებელია“.