Menu
მორიგი აფხაზური რევოლუცია
მორიგი აფხაზური რევოლუცია კიდევ ერთხელ დასრულდა “ბედნიერი” დასასრულით – ასლან ბჟანია ზედიზედ მესამე პრეზიდენტი გახდა, რომელსაც პრეზიდენტის სასახლის შტურმით ქვეყნის მოქალაქეებმა უნდობლობა გამოუცხადეს.
ამ სცენარმა, რომელიც კიდევ ერთხელ განმეორდა, აფხაზური პოლიტიკური რეალობა გადააქცია ერთგვარ ზაზუნას დღედ. როგორ ავიცილოთ თავიდან მსგავსი მოვლენის გამეორება? რამდენად შესაძლებელია საპრეზიდენტო არჩევნებამდე საკონსტიტუციო რეფორმის გატარება? მზად არის საზოგადოება და პოლიტიკური კლასი ცვლილებებისთვის?
გაზეთ “ჩეგემსკაია პრავდას“ რედაქტორი ინალ ხაშიგი ისტორიკოს და პოლიტოლოგ ასტამურ ტანიას ესაუბრა.
ინტერვიუს სრული ტექსტი:
ინალ ხაშიგი: გამარჯობა, ეთერშია „ჩეგემსკაია პრავდა“ . დღეს ჩვენი საუბრის თემა სრულიად აშკარაა: ხელისუფლების კიდევ ერთხელ შეცვლა აფხაზეთში. პრეზიდენტი უკვე ზედიზედ მესამედ ვადაზე ადრე ტოვებს თანამდებობას.
ეს, სამწუხაროდ, უკვე სტაბილური პოლიტიკური ტრადიციაა ჩვენს ქვეყანაში. ჩვენ ვისაუბრებთ იმაზე, თუ როგორ უნდა ავაშენოთ ისეთი პოლიტიკური სისტემა, რომელიც იქნება სტაბილური და გაამართლებს მოქალაქეების მოლოდინებს.
ისეთი, რომლის ქვეყნის მოქალაქეები არ გამოვლენ ქუჩაში და არ განდევნიან პრეზიდენტს. ჩვენი სტუმარია, ჩვენი მუდმივი პოლიტიკური ექსპერტი, ასტამურ ტანია.
ასტამურ ტანია: მოგესალმებით.
ინალ ხაშიგი: ინვესტიციების შესახებ ხელშეკრულების გარშემო ვითარება თავიდანვე უიმედო ჩანდა. ამას ეწინააღმდეგებოდნენ არა მხოლოდ ოპოზიციის წარმომადგენლები, არამედ ინტელიგენცია, სამეცნიერო წრეები და რიგითი მოქალაქეებიც. საპროტესტო აქციებზე ბიჭვინთისა და გაგრის ბევრი მაცხოვრებელი ვნახე – სასტუმროების და რესტორნების მეპატრონეები.
მათ აშკარად ესმით , რომ ეს შეთანხმება პირდაპირ ეხებოდა მათ ინტერესებს. მიუხედავად ამისა, ხელისუფლება ჯიუტად ცდილობდა სხდომის გამართვას. ზოგიერთი დეპუტატი უბრალოდ „ჩრდილში გადავიდა“, არ პასუხობდნენ ზარებს და როგორც სოციალური ქსელები იუწყებოდნენ, ღამეები ადმინისტრაციის შენობაში გაათენეს.
ხალხმა, როგორც აქამდეც ხდებოდა, დაიწყო დეპუტატების გამოძახება საკუთარ ოლქში და მოსთხოვა, რომ ხმა არ მიეცათ შეთანხმებისთვის. მეორე მხრივ, კენჭისყრამდე რამდენიმე დღით ადრე დაიწყო ოპოზიციონერების დემონსტრაციული დაპატიმრებები, რამაც ვითარება კიდევ უფრო დაამძიმა.
ოპოზიციამ ხიდები გადაკეტა. ატმოსფერო დაძაბული იყო. ჩემი კითხვა ასეთია : რატომ აგრძელებს აღმასრულებელი ხელისუფლება – განსაკუთრებით პრეზიდენტი – რეალობასთან კავშირის დაკარგვას? რატომ არ შეიძლებოდა ამ შეთანხმების გადადება?
ასტამურ ტანია: რომელ კითხვაზე ვუპასუხო?
ინალ ხაშიგი: ყველას თუ შეიძლება.
„აფხაზეთი მუდმივი კრიზისის პირობებში ცხოვრობს“
”პატარა ერი არ შეიძლება აღმოჩნდეს თავისუფალი კონკურენციის ტალღებში.”
ასტამურ ტანია: აქ ორი სიტუაციაა. ყველაზე შესაფერისი ციტატა არის ვიქტორ ჩერნომირდინის სიტყვები: ”ეს არასდროს მომხდარა და აი, კიდევ ერთხელ”. მიზეზები, ზოგადად, არ შეცვლილა. აფხაზეთი მუდმივი კრიზისის პირობებში ცხოვრობს. და ეს განპირობებულია როგორც სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობით, ასევე იმით, რომ ჩვენი პოლიტიკური ზედნაშენი საერთოდ არ შეესაბამება დღევანდელ რეალობას. ჩვენი პრეზიდენტი უზარმაზარი უფლებამოსილებით არის დაჯილდოებული.
ყველამ იცის, რომ მას ეს უფლებამოსილება აქვს. როგორც გარე ფაქტორებმა ისე შიდა ლობისტურმა ჯგუფებმა იციან, რომ ყველა გადაწყვეტილება პრეზიდენტის მეშვეობით მიიღება. ყველა კანონიერი გადაწყვეტილება.
ბუნებრივია, ის ზეწოლის ქვეშაა როგორც გარედან, ასევე მისი მხარდამჭერებისგან, რომლებიც ზოგჯერ ოპონენტებზე უარესები არიან, რომლებიც ასევე უნდა დაკმაყოფილდნენ.
ეს არის რეალობა. რეალურად ჩვენი პრეზიდენტი ამ უფლებამოსილებების განხორციელებას ვერ ახერხებს. მას არ აქვს ინსტრუმენტები, რადგან პატარა საზოგადოებაა. და რატომღაც ძნელად წარმომიდგენია, რომ ამ საზოგადოებაში ერთი ნახევარი მეორეს რეზინის ხელკეტებით სცემს, მესამე კი მხოლოდ ტაშს დაუკრავს.
ეს არის ის, სადაც ჩვენს საზოგადოებას აქვს საკუთარი მახასიათებლები, ეს უკვე არაერთხელ იყო აღწერილი. ეს ისეთი კავშირებია, რომ ხანდახან, ადგილობრივსაც კი გიკვირს, რა შეიძლება ამ ადამიანებს აკავშირებდეს და მერე აღმოაჩინო, რომ მათ ნამდვილად აქვთ რაიმე სახის ახლო კავშირები. ამიტომ, თუ თქვენ აფხაზეთის ხელისუფლების სათავეში ხართ, თქვენ არ შეგიძლიათ უგულებელყოთ ჩვენი საზოგადოების ეს თვისებები.
უსაფრთხოების ძალების მეშვეობით ამის დაძლევის მცდელობამ, ჩემი აზრით, კიდევ უფრო დაამძიმა აღმასრულებელი ხელისუფლების მდგომარეობა. მთელი ეს არაჯანსაღი ატმოსფერო, ტელეგრამის არხების მუშაობა, ეს შავი მასა – ყველაფერი ეს მხოლოდ ამძიმებს შიდა პოლიტიკურ ვითარებას. ამჟამინდელი ხელისუფლების ლეგიტიმაცია და საზოგადოების მხრიდან მხარდაჭერა მცირდება.
უფრო მეტიც, თუ რაიმე აქტუალურ საკითხზე არ ვსაუბრობთ, ვიცით, რომ როდესაც რამდენიმე თვეა პრეზიდენტი არ გვყავს, ეს საკითხები წყდება.
მე ვფიქრობ, რომ ზოგიერთი საკითხის მოგვარება ადგილობრივი ხელისუფლების მეშვეობითაც შეიძლება, შესაძლოა ნაწილობრივ ცენტრალური სტრუქტურების ჩართვით, მაგრამ ძირითადად ადგილობრივი ხელისუფლების საშუალებით.
თუ გადავხედავთ, არც ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი არ გადადგმულა, თუნდაც ის, რაც პრეზიდენტის მიერ წინასაარჩევნოდ იყო გამოცხადებული.
ჯერ ერთი, პოლიტიკური მოდელი არ შეცვლილა ისე, რომ პირველ რიგში დათმო ის უფლებამოსილებები, რომლებიც თავად პრეზიდენტს უქმნის პრობლემებს.
თქვენ ყურადღება მიაქციეთ, რომ ჩვენს ქვეყანაში კრიზისებს, როგორც წესი, წყვეტს არა იმდენად აღმასრულებელი ხელისუფლება, რამდენადაც საკანონმდებლო ხელისუფლება.
პარლამენტი ახლა დისტანცირებულია. მაგრამ, როგორც წესი, ეს კრიზისები წყდება კოლექტიური ძალისხმევით. აღმასრულებელი ხელისუფლება კი, მიუხედავად მისი გიგანტური უფლებამოსილებისა, კრიზისთან დაკავშირებით ვერაფერს გააკეთებს.
ეს უნდა შეესაბამებოდეს დღევანდელ რეალობას. და, რა თქმა უნდა, ძალიან მნიშვნელოვანი კითხვა: მე და შენ რეგულარულად ვსაუბრობთ, აგერ უკვე თითქმის სამი წელია, რომ კაპიტალიზმი მოდის აფხაზეთში და მრავალი წლის განმავლობაში პირველად გაჩნდა იმის შესაძლებლობა, რომ სერიოზული ფინანსური რესურსები შემოვიდეს. საჭირო იყო მათი ორგანიზება. რა თქმა უნდა, ძალიან რთულია იმის უზრუნველყოფა, რომ ამან არ მოგუდოს ჩვენი ახალშობილი ბიზნესი და ჩვენ არ დავკარგოთ კონტროლი საკუთარ ეკონომიკაზე, რადგან ერი ვერ იარსებებს საკუთარ ეკონომიკაზე კონტროლის გარეშე. ეს იქნება ფოლკლორული ანსამბლი და არა ერი. თუ მას არ ექნება ეროვნული რესურსების კონტროლის საკუთარი ბერკეტები, რომელთა დახმარებითაც იგი კულტურულად და ტექნოლოგიურად განვითარდება და საკუთარ კონკურენტუნარიანობას გაზრდის.
ჩვენ გვაქვს ძალიან მწვავე ენობრივი და დემოგრაფიული საკითხები. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ერი ვართ, ამ საკითხებში მძიმე მდგომარეობა გვაქვს.
ეს საკითხები საკმარისად ნამდვილად არ განიხილება, თუმცა ჩვენთვის ისინი ძირითადი და საკვანძოა. როგორ მოვაგვარებთ ამ საკითხებს, თუ ჩვენს ეკონომიკასა და რესურსებს უცხოური კორპორაციები გააკონტროლებენ?
იმიტომ, რომ ჩვენი პოლიტიკური ძალა ავტომატურად გახდება დამოკიდებული ამ კორპორაციებზე და ის იქნება დამოკიდებული არა ჩვენს საზოგადოებაზე, არამედ მათზე, ვინც განსაზღვრავს რეგიონის ეკონომიკურ კლიმატს.
ჩვენ უნდა მივუდგეთ როგორც დაცულ ტერიტორიას, რადგან არ შეიძლება პატარა ერის თავისუფალი კონკურენციის პირობებში ჩაგდება. ეს მას დაშლისთვის გაწირავს. სამწუხაროდ, ეს სიმართლეა.
ინალ ხაშიგი: თქვენი ყურადღება მინდა გავამახვილო კიდევ ერთ ნაწილზე. დიახ, უკვე მესამედ მეორდება ბევრი რამე. ანუ მოვლენების განვითარების სცენარები პრინციპში ერთი და იგივეა. იქ პრეზიდენტის სასახლეში შტურმია, შემდეგ პრეზიდენტი გადადის სხვაგან, მიმდინარეობს მოლაპარაკებები და ბოლოს გადადგება, წერს გადადგომის შესახებ განცხადებას და პარლამენტი ამას აკმაყოფილებს.
ეს სქემა უნივერსალური გახდა. და ყველაფერი ამ შაბლონებით ხდება: ასე წავიდა ანქვაბი, ასე წავიდა ხაჯიმბა, ასე წავიდა ბჟანია. ამავდროულად, წინა ორი რევოლუცია იყო შიდა დავა. ჩვენ არ შევხებივართ საგარეო საკითხებს.
მაგრამ ახლა, ზოგადად, ამ ხელშეკრულებების ხელშეწყობისას, არა მხოლოდ საინვესტიციო, არამედ სხვებიც, მაგალითად, აპარტამენტების საკითხისას, პრეზიდენტმა ასლან ბჟანიამ ჩამოაყალიბა გარკვეული იდეოლოგიური საფუძველი, რომელიც ჩვენთვის გარკვეულწილად აბსურდულად გამოიყურებოდა, ეს პატარა აფხაზეთია, ყველა ერთმანეთს იცნობს.
და მოულოდნელად ისეთი საკითხების განხილვა იწყება, როგორიცაა პოლიტიკური ექსტრემიზმი, დასავლური სადაზვერვო ქსელები და სხვა ბრალდებები ანტირუსულ განწყობებში. უამრავი იარლიყი, რომელიც პრეზიდენტმა თავისი მოქალაქეების საკმაოდ დიდ ნაწილს მიაწება. ეს უკიდურესად ცუდად აღიქმებოდა აფხაზურ საზოგადოებაში. სხვათა შორის, მისი ბოლო ინტერვიუ, გადადგომის შესახებ განცხადების შემდეგ, უკიდურესად ნეგატიური იყო თავისი ხალხის მიმართ. მაგრამ რამდენად მოქმედებს გარე ფაქტორი ასეთ პროცესებზე?
ასტამურ ტანია: ისე, მგონი, არ ღირდა ამდენი ე.წ. გარე ექსპერტების მოსმენა, რომლებსაც რეალურად არაფერი ესმით აფხაზური ცხოვრების. იმის გამო, რომ ბოლო წლებში წარმავალი ხელისუფლება განსაკუთრებით შესამჩნევად ეყრდნობოდა ძალოვან სტრუქტურებს. და ბუნებრივია, რომ ხელისუფლება ვერ იმუშავებს მხოლოდ ძალის გამოყენებით, იდეოლოგიური გამართლების გარეშე.
ეს ნიშნავს, რომ მათ გადაწყვიტეს, რომ საჭირო იყო მტრის იმიჯის ჩამოყალიბება, რომელიც ერევა ჩვენს სავარაუდო “მშვენიერ” ცხოვრებაში.და აქედან მომდინარეობს ყველა ეს კლიშე, რადგან მათ გარშემო აშენდა პროპაგანდისტული სტანდარტები და იდეოლოგიური სამუშაო.
ეს ფუნდამენტურად არასწორია, რადგან მათ, ვინც დაიწყეს მისი გამოყენება, ან მათ, ვინც ეს ურჩია, სინამდვილეში ეგონათ, რომ ყველაფერი მშვიდად იქნებოდა, თუმცა დაავიწყდათ რეალური სიტუაცია. აფხაზურ საზოგადოებას აქვს გარკვეული დამცავი მექანიზმები პროპაგანდისგან, რადგან მუდმივ, მჭიდრო კონტაქტშია ერთმანეთთან. ჩვენ გვაქვს უამრავი მასშტაბური ღონისძიება ყოველ კვირას. და მუდმივი კონტაქტები ნათესავებს შორის. თუ რომელიმე შენს ნათესავს დასავლეთის აგენტს უწოდებენ, მათ უახლოეს ნათესავებს ყოველთვის აქვთ საშუალება თავად გადაამოწმონ, აგენტია თუ არა.
ეს ყველაფერი თავიდანვე არასწორი იყო. ჩვენ გვქონდა გამოცდილება წინა წლებში, როდესაც ე. წ. სპეციალისტების ასეთი უხეში ნაბიჯები ცუდი შედეგების მომტანი იყო. აქ საჭირო იყო იმის გაგება, რომ საზოგადოებასთან კონტრაქტის გარეშე აფხაზეთის მართვა შეუძლებელი იქნებოდა. ყველა პოლიტიკური ინსტიტუტი რომც დახუროთ, ადრე თუ გვიან მოხდება ის, რაც მოხდა. ღობეები უბრალოდ უძლურების გარეგანი დემონსტრირებაა.
და თუ ჩვენ გვინდა ავაშენოთ აფხაზური სახელმწიფო და არ დავთრგუნოთ აფხაზი ერი, ის, რომ ყველა პოლიტიკური და ეკონომიკური საკითხი გადაწყდეს აფხაზების მონაწილეობის გარეშე, ეს სხვა მიდგომაა. თუ გვინდა, რომ აფხაზი ერი განვითარდეს, ჩვენი პოლიტიკური მეთოდოლოგია ჩვენს მახასიათებლებთან შესაბამისობაში უნდა მოვიყვანოთ. არქაიზმზე არ ვამბობ, მაგრამ უნდა გესმოდეთ, რა მასალით მუშაობთ. სახელმწიფომ, რა თქმა უნდა, უნდა იმუშაოს მოდერნიზაციისთვის. ბჟანიამ რეალურად შემოგვთავაზა მოდერნიზაციის პროექტი, მაგრამ ამ მოდერნიზაციის შედეგად, ალბათ, რაიმე სახის ინფრასტრუქტურა გაჩნდებოდა, რაღაც განვითარდებოდა.
მაგრამ შეიძლება ეს მოდერნიზაცია იყოს მოდერნიზაციისთვის და არა აფხაზი ხალხის გადარჩენის მიზნით. ეს არ იყო გათვალისწინებული.
ამიტომ, იმისათვის, რომ არ ვიყოთ დამოკიდებული სუბიექტურ ფაქტორებსა და შეცდომებზე, აუცილებელია პოლიტიკური სისტემის მაქსიმალურად ფორმულირება ისე, რომ გადაწყვეტილებები მიღებულ იქნეს ადამიანთა მაქსიმალურად ფართო სპექტრის მონაწილეობით.
ინალ ხაშიგი: ისევ და ისევ, ჩვენ გვესმის, რომ საპრეზიდენტო ძალაუფლება, იმის გათვალისწინებით, რომ ზედიზედ მესამე პრეზიდენტი ტოვებს თანამდებობას ამ გზით, გასაგებია, რომ პრეზიდენტის ინსტიტუტმა იმ ფორმით, როგორც ის არსებობს, გადააჭარბა თავის სარგებლობას და არ პასუხობს იმ გამოწვევებს, რომლებიც არსებობს.
ასტამურ ტანია: ეს არ ნიშნავს რომ მოძველდა. იგი თავიდანვე მცდარი იყო ამ ფორმით.
ინალ ხაშიგი: ბოლოს და ბოლოს კონსტიტუცია ხომ 1994 წელს დაიწერა. უნდა შევახსენოთ რა ხდება 1994 წელს. ქვეყანა ახლახან გამოვიდა ომიდან, ეკონომიკა განადგურებულია. ირგვლივ მხოლოდ მტრები არიან. რუსეთმა გამოაცხადა აფხაზეთის ბლოკადა – ეკონომიკური, პოლიტიკური და ა.შ. შემდეგ კი საჭირო იყო, პირობითად რომ ვთქვათ, საკუთარი მთავარსარდალი.
გარდა ამისა, საქართველოდან ახალი ომის საფრთხე გამუდმებით გვახსენებდა თავს, 1998 და 2001 წლის მოვლენები.
ამ ვითარებაში პრეზიდენტის თანამდებობა ეწერა კონკრეტულ ფიგურის ვლადისლავ არძინბასთვის, რომელსაც იმ დროს განუსაზღვრელი ავტორიტეტი ჰქონდა აფხაზურ საზოგადოებაში. მერე დრო შეიცვალა. როცა ვლადისლავ არძინბა წავიდა, სხვები მოვიდნენ, მაგრამ ეს „კოსტიუმი“ ისევ იგივე იყო. ადამიანები იცვლებიან, მაგრამ ვლადისლავ არძინბაზე მორგებული მუნდირი აშკარად არ ერგებოდა ახალ პრეზიდენტებს, რადგან უფლებამოსილებები ისევ იგივეა, მაგრამ ნდობის დონე და უნდობლობის ხარისხი განსხვავებულია.
„ავაშენოთ აქ ბათუმი, სადაც აფხაზები არ იქნებიან?“
ასტამურ ტანია: შეცდომა ის იყო, რომ ომის დროს აფხაზეთი საპარლამენტო რესპუბლიკა იყო, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ვლადისლავ არძინბა დიდი ძალაუფლებით იყო დაჯილდოებული. ეს იმიტომ კი არ მოხდა, რომ სისტემა ასე იყო სტრუქტურირებული, არამედ მისი პიროვნული მახასიათებლების, ავტორიტეტისა და ომის შემდეგ დამსახურების გამო. დარწმუნებული ვარ, მაშინაც რომ შეგვეცვალა კონსტიტუცია, პიროვნული თვისებებიდან გამომდინარე, მას მაინც უფრო დიდ უფლებამოსილებებს მივანიჭებდით. ხოლო ის ადამიანები, რომლებიც არ არიან დაჯილდოებულნი ასეთი თვისებებით, თუნდაც იგივე უფლებამოსილებები მიეცეთ, მაინც ვერ შეძლებენ მათ რეალიზებას.
სერგეი ბაღაფში ყოველ დილით „ბრეხალოვკაზე“ დადიოდა ყავის დასალევად. მაგრამ ეს დამახასიათებელია მხოლოდ ჩვენნაირი პატარა სახელმწიფოებისთვის. თქვენ ვერ წარმოიდგენთ პრეზიდენტს, რომელიც თქვენთან ერთად სვამს ყავას, შემდეგ კი ის წარმოიდგინოთ როგორც ბუდა და იფიქროთ, რომ მისგან მადლი მოდის და რომ ის მოაგვარებს ყველა პრობლემას. ეს შეუძლებელია. ამიტომ, კონსტიტუციის მიუხედავად, პრეზიდენტი ვერ შეძლებს ამ რაოდენობის უფლებამოსილების განხორციელებას.
რატომ უნდა ჩააყენო ადამიანი ამ მდგომარეობაში შეგნებულად? რადგან ჩვენი პარტნიორები არ არიან ვალდებულნი ჩაუღრმავდნენ ჩვენს შინაგან მახასიათებლებს.
ისინი ჩვენთან თანამშრომლობას ცდილობენ გამომდინარე იქიდან თუ რა წერია კონსტიტუციაში. ჩვენ კანონები, ჩვენი რეალობის მოთხოვნებთან შესაბამისობაში უნდა მოვიყვანოთ. რეალურად ბევრი ვარიანტი არ გვაქვს. ასლან ბჟანიას მიერ შემოთავაზებული პირველი გზა არის უფრო მარტივი გზა ქვეყანაში მოდერნიზაციისა და ცვლილებებისთვის. მაგრამ ჩვენ არ ვართ დაცული იმ ფაქტისგან, რომ ეს აღარ განმეორდება. გავიდა დიდი დრო და არც ერთი წარმატებული მცდელობა არ განხორციელებულა ჩვენი ეროვნული ინტერესების შესაბამისი პროგრამის შემუშავებისა. ჩვენი გადარჩენის უზრუნველყოფა ბევრად უფრო რთული და არც ისეთი მომგებიანია პოლიტიკური ელიტებისთვის, როგორც უცხოური კაპიტალისთვის ფართოდ კარის გაღების გზა. ეს ბევრად უფრო რთული გზაა მრავალი უცნობი ფაქტორით. მაგრამ თუ ჩვენ ნამდვილად განვსაზღვრავთ რა არის ჩვენი მიზანი, მაშინ გამოჩნდება რისი გაკეთება ღირს. ავაშენოთ ბათუმი, სადაც აფხაზები არ იქნებიან? ალბათ აუცილებელია ისეთი სახელმწიფოს შექმნა, რომელსაც ექნება საკუთარი ეროვნული იდენტობა, სადაც იქნება ფრთხილი დამოკიდებულება ბუნებისა და გახდის გამორჩეულს საკუთარი განსაკუთრებულობის გამო. ეს უფრო რთული ამოცანაა
ინალ ხაშიგი: შენ საუბრობ მოდერნიზაციაზე და სხვადასხვა ვარიანტებზე. არის ბჟანიას ვერსია, ასევე არის მეორე, უფრო მეტად ეროვნულობაზე ორიენტირებული. თუმცა, მართვის სისტემა არ იწვევს ნდობას. ჩვენ მუდმივად ვამბობთ, რომ არის საპრეზიდენტო ხელისუფლება, სადაც პრეზიდენტი თავს განუსაზღვრელი ძალაუფლების მონარქად გრძნობს და ცდილობს გავლენა მოახდინოს სასამართლო და საკანონმდებლო ორგანოებზე. მაგალითად, ჩვენ ავირჩიეთ პარლამენტი და ხალხის უმეტესობა იქ პრეზიდენტის პატრონაჟით მოხვდა.
ასტამურ ტანია: მაგრამ მას ისინი არ დაუნიშნავს.
ინალ ხაშიგი: მას არ დაუნიშნავს, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ეს ხალხი ნაკლებად ცნობილია.
ასტამურ ტანია: ხშირად მესმის პარლამენტის კრიტიკა და ხანდახან სამართლიანიც, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ იყო შემთხვევები, როცა პარლამენტის მეშვეობით რაღაცის გაკეთება მაინც მოხერხდა.
ინალ ხაშიგი: მაგრამ ეს არა იმდენად პარლამენტის დამსახურებაა, რამდენადაც იმისა, რომ აფხაზეთში ხელისუფლება თავისი მოქალაქეებისგან შორს არის. როცა ეს საგრძნობი ხდება, მაშინ პარლამენტი უფრო მგრძნობიარე და ყურადღებიანი ხდება საზოგადოების საჭიროებების მიმართ. სანამ ეს არ ხდება, სანამ ხალხი ფანჯრებთან არ შეიკრიბება და ყურადღებას არ მიიქცევს, თუნდაც ეს შეთანხმება შესაძლოა ყოველგვარი მერყეობის გარეშე მიეღოთ.
ჩვენ დეპუტატების დიდ ნაწილს ვირჩევთ პრინციპით: დეპუტატი ავტომატური მანქანაა, დროულად ჩააგდებ მონეტას, ამოიღებს ხმა და არ არის საჭირო მისი ხმის გაგონება. მთავარია, ხმას მისცეს. სამწუხაროდ, ჩვენ აქამდე მივიყვანეთ სიტუაცია. არ ვისურვებდი, რომ ამ პარლამენტს მტვერი გადავწმინდოთ.. არა, ჩვენთან ასე არ არის. ხელისუფლების მთელი სისტემა დამპალია ნორმალური ბალანსის არარსებობის გამო. სამწუხაროდ, ახლა, არჩევნებამდე სამი თვით ადრე, ისევ ძველ მოდელს მივყვებით. ეს ნიშნავს, რომ „ზაზუნას დღე“ ჩვენთვის კვლავ გარდაუვალი იქნება.
ასტამურ ტანია: ახლახან წავიკითხე ორი ძალიან კონსტრუქციული განცხადება – ერთი იურისტების, მეორე კი სამოქალაქო აქტივისტების მიერ გავრცელებული. თქვენც მოაწერეთ ხელი. ჩვენ უნდა გამოვიყენოთ ეს პერიოდი და განვახორციელოთ პოლიტიკური რეფორმები, რადგან სურვილი ისევ გაჩნდება და ისევ ყველაფერს დავკარგავთ. მოვა ახალი ხელისუფლება, მაშინვე თავს დაატყდება უამრავი პრობლემა – ელექტროენერგია და ა.შ. მთელი ეს პოლიტიკური რეფორმა გადავადდება. ფიზიკურად არ იქნება საკმარისი დრო. შემდეგ კი ამის განხორციელების სურვილიც გაქრება. ამიტომ რეფორმის პროცესის დასაწყებად საზოგადოებრივი აქტივობა მაქსიმალურად უნდა გამოვიყენოთ და მან შეუქცევადი ხასიათი უნდა მიიღოს. ჩვენთან პოლიტიკური ვითარების ცვლილებით, ავტომატურად არაფერი შეიცვლება. ჩვენ უკვე წლებია ამაში ვართ.
თქვენ ისე ემოციურად საუბრობდით – ეს ჩვენი საზოგადოების მთელი ნგრევისა და დეგრადაციის შედეგია. ეს არის მმართველი ელიტა. ეს არის ჩვენი საზოგადოების მდგომარეობის ასახვა. მე ვიცი მაგალითები, როდესაც რომელიმე გამოჩენილი სპეციალისტი ან ცნობილი ადამიანი მონაწილეობს არჩევნებში, მაგრამ მეორე ტურშიც ვერ გადადის და გადადის ადამიანი, რომელსაც საშუალო განათლებაც კი არ აქვს, არავინ იცის ვინაა. ასეც ხდება. გვაქვს ასეთი მაგალითები. ეს მხოლოდ იმიტომ არ არის ასე , რომ მათზე ხელისუფლება ზრუნავს.
ჩვენთან დამკვიდრდა ქუჩის კულტურა, ადგილობრივი კულტურა, რომელშიც პარლამენტის წევრს უყურებენ როგორც ჩვეულებრივ ადამიანს, მაპატიეთ გამოთქმისთვის, „შემკეთებელი“, რომელმაც უნდა შეაკეთოს გზა, განათება და საბავშვო მოედანი. თუმცა ეს საერთოდ არ შედის მის ფუნქციებში.
ბუნებრივია, ეს ყველაფერი კორუმპირებულს ქმნის სისტემას, რადგან ამ ადამიანს, იმისთვის, რომ მუდმივად არჩიონ, უნდა ჰქონდეს კარგი ურთიერთობა აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან, რათა ადგილზე მოაგვაროს პრობლემები. და აქ ვიღებთ “ხელი ხელს ბანს” პროცესს. ეს ყველაფერი ურთიერთდაკავშირებულია, რასაც მაშინვე ვერ შეცვლი. მაგრამ ჩვენ უნდა შევქმნათ პირობები ჩვენი საზოგადოების განათლების, მისი პოლიტიკური კულტურის, თვითშეგნების და ა.შ განვითარებისთვის.
მედიამ უნდა იმუშაოს ამ მიმართულებით და არა ხალხის მოტყუებისთვის, რათა ისინი კრიტიკულ აზროვნებაში ჩაერთონ. ეს ძალიან რთული სახელმწიფოებრივი ამოცანაა. ამის მოგვარებას ხუთ წელიწადში ნამდვილად ვერ შევძლებთ, მაგრამ შესამჩნევი პროგრესის მიღწევა შესაძლებელია. პირველ რიგში, აუცილებელია იმის ჩვენება, რომ ხელისუფლება სამართლიანია და არ იპარავს. ეს შეიძლება გაკეთდეს საკმაოდ სწრაფად. ეს არ არის ნიუტონის ბინომი. მაგალითად, შეგიძლიათ აიყვანოთ კანდიდატები, დააფიცოთ წმინდა ადგილას, რომ ისინი არ იმუშავებენ პირადი ან კორპორატიული ინტერესებისთვის.
შესაძლოა ამ საქმეში ასეთი ტრადიციებიც ჩაერთოს. ხალხი ამას მაშინვე დაინახავს. ისინი ხედავენ, როდესაც სახელმწიფოს მეთაურის გარემოცვა იწყებს მისი კეთილდღეობის მკვეთრად გაუმჯობესებას. ადამიანებს ესმით ამ ფენომენის ბუნება, იციან როგორია სინამდვილეში ხელფასები და როგორია კეთილდღეობის დონე. აი, ეს შეიძლება სწრაფად გაკეთდეს.
როცა ამას გააკეთებ, ეს უკვე იქნება საზოგადოების ნდობის საფუძველი, რათა შემდგომ უფრო რთული საკითხები გადაჭრა და მიიღო არაპოპულარული გადაწყვეტილებები. მხოლოდ ერთი მიმართულებით საკითხის გადაჭრა შეუძლებელია, საჭიროა პარალელური მუშაობა.
ინალ ხაშიგი: მიუხედავად ყველაფრისა, საპრეზიდენტო არჩევნებამდე დარჩენილი სამი თვის განმავლობაში საჭიროა გვქონდეს სამოქმედო გეგმა, რომელსაც შევიმუშავებთ, დავაფიქსირებთ და მივიღებთ. ახლა ყველა პოლიტიკური ძალა საპრეზიდენტო კამპანიის დასაწყისშია და არ არსებობს უპირობო ადმინისტრაციული რესურსი.
ახლა არის შესაძლებლობა მოიძებნონ ადამიანები ყოფილი პრეზიდენტის თუ ოპოზიციის მხარდამჭერებს შორის, რომელთაც აქვთ სურვილი და ესმით, რომ ამ წესებში რაღაც უნდა შეიცვალოს.
„ როდემდე შეიძლება აფხაზეთი მართონ ადამიანებმა, რომლებმაც კარიერა დაიწყეს პარტიაში, კომკავშირში და საბჭოთა ხელისუფლების სხვა ორგანოებში?“
ასტამურ ტანია: კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა გადასაჭრელი – საბოლოოდ შეიცვალოს თაობა ხელისუფლებაში. როდემდე შეიძლება აფხაზეთი მართონ ადამიანებმა, რომლებმაც კარიერა დაიწყეს პარტიაში, კომკავშირში და საბჭოთა ხელისუფლების სხვა ორგანოებში?“
ჩვენ გვჭირდება თაობის ცვლა. მოსაწყენიც კი არის ერთი და იმავეს ყურება. ვისურვებდი, რომ ორივე გუნდის სათავეში იყვნენ ახალგაზრდები. რადგან ახლა ჩვენ გვყავს მოწიფული ასაკის ადამიანები, რომლებიც ჯერ კიდევ კომუნისტურ პარტიაში იყვნენ, მუშაობდნენ საბჭოთა სტრუქტურებში და მათ გვერდით არიან ახალგაზრდები, ის თითქოს ამბობს, „მე ვაკეთებ ამას ახალგაზრდებისთვის“. არ არის საჭირო. დაე, ახალგაზრდებმა თავად იმუშაონ თავისი თავისთვის.
უფროსი თაობა უკვე მენტალურად და ფიზიკურადაც შეუფერებელია ჩვენს წინაშე არსებული პრობლემების გადასაჭრელად. მათ როგორმე უნდა შეწყვიტონ სხვების წინსვლის შეფერხება. თუმცა ჩვენ ასეთი პოლიტიკური კულტურა გვაქვს. მთელი პოლიტიკური სივრცე ხანდაზმულ ადამიანებს უკავიათ.
არ ვიცი, მაგრამ ეს უკვე კრიტიკულია,რადგან 25-45 წლის ადამიანები ყველაზე აქტიური მოქალაქეები არიან. ვლადისლავ არძინბა 45 წლის ასაკში მოვიდა აფხაზეთის ხელისუფლების სათავეში.
ნაპოლეონი 30 წლის ასაკში გახდა პირველი კონსული, ხოლო იმპერატორი 35 წლის ასაკში. გინდათ რომ გვყავდეს ინფანტილური, უპასუხისმგებლო თაობა? თუ მას არ ენდობით ქვეყნის მართვას, საბოლოოდ ხომ დადგება მომენტი, როდესაც ეს ხალხი დატოვებს ამ სამყაროს. ხომ უნდა იყოს თაობა, რომელიც ქვეყანას უხელმძღვანელებს? ჩვენ ვზრდით ინფანტილურ თაობას, რადგან წინსვლის საშუალებას არ ვაძლევთ.
ვისურვებდი, რომ ახალგაზრდებმა შეწყვიტონ ხანშიშესული პიროვნებების მიღმა დამალვა. არ არის საჭირო თუნდაც ძალიან პატივსაცემი ადამიანების უკან ამოფარება.
შეხედეთ თანატოლებს. მე ვსაუბრობ 25-დან 45 წლამდე დიაპაზონზე. რატომ არიან ახალგაზრდები ყველა ამ მოვლენის მამოძრავებელი ძალა? და პატივით სარგებლობენ ისინი, ვინც 60 წელზე მეტი ხნისაა. ეს აუცილებლად უნდა შეიცვალოს, რადგან უკვე გავიჭედეთ. 30 წელია ქვეყანას ერთი და იგივე ელიტა მართავს.
ინალ ხაშიგი: მეორე მხრივ, ეს, ალბათ, დაკავშირებულია არა მხოლოდ სისტემასთან, არამედ კულტურასთან. ჩვენთან ჯერ ვერ ჩამოყალიბდა პოლიტიკური კლასის უწყვეტობა. პრინციპი, როცა წამოაყენებენ ხოლმე ისეთ ადამიანებს, რომლებიც გუშინ ქუჩაში იდგნენ, დღეს კი პარლამენტის წევრები არიან და მათ, ფაქტობრივად, წარმოდგენა არ აქვთ არაფერზე, გარდა იმისა, თუ როგორ უნდა მისცენ ხმა. ჩვენ დავტოვეთ ეს ძველი ავტორიტეტები, რომლებიც პოლიტიკაში ჯერ კიდევ 80-იანი წლების ბოლოდან არიან. მათთან შედარებით, რა თქმა უნდა, ეს ადამიანები საკმაოდ პატივსაცემები არიან და როგორც გურუ ისე აღიქმებიან.
ვფიქრობ, ჩვენ უნდა დავუბრუნდეთ და რეალურად ვიფიქროთ იმაზე, თუ როგორი იქნება ჩვენი პოლიტიკური კლასი. ეს უნდა იყოს უწყვეტი პროცესი, რათა არ მოხდეს პოლიტიკური კლასის ჩამოყალიბება მათგან, ვინც პრეზიდენტის სასახლეს აიღებს.
უნდა იყოს განსხვავებული აზრები, პრინციპები და ინტელექტის დონე. სამწუხაროდ, ჩვენ არ გვაქვს ეს. როცა პარლამენტში შესულ ადამიანებს საშუალო განათლებაც კი არ აქვთ, ეს სერიოზული პრობლემაა. მინისტრებსაც კი ზოგჯერ საეჭვო დიპლომები აქვთ. ამ ვითარებამ განაპირობა ის, რომ ჩვენ გვაქვს ასეთი პრობლემები.
ასტამურ ტანია: აუცილებელია ცენტრალური აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელმძღვანელების დამტკიცება პარლამენტის მეშვეობით და ეს საჯაროდ უნდა მოხდეს. როგორც პეტრე I წერდა, ისინი უნდა საუბრობდნენ არა წინასწარ დაწერილი ფურცლის მიხედვით, არამედ თავად, რათა ყველა მათი სისულელე გამოჩნდეს.
ტელევიზია არის ძლიერი ინსტრუმენტი. თუ პრეზიდენტი ან მისი წარმომადგენელი დანიშნავს მინისტრს, მან საჯაროდ უნდა ისაუბროს თავის ხედვაზე.
ეს გამოიწვევს გამოხმაურებებს მედიაში. ეს არის მარტივი საშუალება, რათა საჯარო ხელისუფლება იყოს კონტროლის ქვეშ. რატომ არის ჩვენი პარლამენტი დაკეტილი?
როგორ შეიძლება ასეთ “გალიაში” მუშაობა? დიახ, ეს არის თვითმკვლელობა პოლიტიკური ელიტისთვის. ეს ადრე თუ გვიან აფეთქებამდე მიგვიყვანს. პატარა აფხაზურ საზოგადოებაში კი ეს მაშინვე შესამჩნევი იქნება.
ინალ ხაშიგი: მაგრამ არის თუ არა იმედი, რომ სამ თვეში შევიმუშავებთ ახალ წესებს?
ასტამურ ტანია: 30 წელია იმედი არ დაგვიკარგავს.
ინალ ხაშიგი: შესაძლოა, კიდევ 30 წელი არ დავკარგოთ.
„ახალგაზრდები უნდა ჩაერთონ პოლიტიკაში და არა შექმნან გაუგებარი კლუბები, რომლებსაც არც პროგრამა აქვთ და არც მკაფიო მიზანი.
ასტამურ ტანია: შეთავაზება ადვილია, მაგრამ აუცილებელია, რომ ახალგაზრდა იურისტები, ეს ახალგაზრდები, არ ელოდონ, რომ მათი დოკუმენტები განსაკუთრებულ ყურადღებას მიიქცევს.
მათ აქტიურად უნდა იმუშაონ ხელისუფლებასთან და საზოგადოებასთან. თუ რაიმეს შეცვლა გინდა, მაშინ აქტიურად უნდა ითანამშრომლო საჯარო სტრუქტურებთან, პარტიებთან, ოპოზიციასთან, პარლამენტთან, რათა ეს იდეები განვითარდეს.
ახალგაზრდები უნდა ჩაერთონ პოლიტიკაში და არა შექმნან გაუგებარი კლუბები, რომლებსაც არც პროგრამა აქვთ და არც მკაფიო მიზანი.
უნდა გვესმოდეს, როგორ მოვაგვაროთ ქვეყნის პრობლემები. ამისათვის არსებობს პოლიტიკური წესები. საჭიროა არა ხმაურის შექმნა, არამედ რეალურ პოლიტიკაში ჩართვა.
ინალ ხაშიგი: თუმცა, არსებობს ერთი მოსაზრება – ადრე საკონსტიტუციო რეფორმების მოსამზადებელი ყველა კომისია პრეზიდენტის ინიციატივით იყო. ახლა კი პარლამენტს სთავაზობენ ამის გაკეთებას. მეჩვენება, რომ უფრო მეტი შანსია, რათა პროცესი წინ წავიდეს.
ასტამურ ტანია: კრიზისიდან გამოსავალი იქნება. უბრალოდ ეს იქნება ან ჩვენს სასარგებლოდ, ან ჩვენი ინტერესის წინააღმდეგ.
ინალ ხაშიგი: ჩვენს ინტერესებს რომ არ ეწინააღმდეგებოდეს, უნდა ვიფიქროთ, თუ როგორ ვიცხოვროთ მომავალში. შეგახსენებთ, რომ ჩვენ გვქონდა მესამე აფხაზური რევოლუცია, პირობითად რომ ვთქვათ, ეს უკვე მესამე „ზაზუნას დღე“.
ასტამურ ტანია: ბოდიში, შეგაწყვეტინებ, გამახსენდა საბჭოთა დრო, როდესაც KVN-ზე აჩვენეს, როგორ გამოვიდა ეგზოტიკური ქვეყნის ელჩი და თქვა: „ჩვენ გვქონდა 35-ე რევოლუცია და ისიც სოციალისტურია“. რეალური ცვლილება უნდა განხორციელდეს.
