საპრეზიდენტო არჩევნები აფხაზეთში

გაზეთ „ჩეგემსკაია პრავდას“ რედაქტორი ინალ ხაშიგი ისტორიკოს და პოლიტოლოგ ასტამურ ტანიას ესაუბრა არჩევნებზე და აფხაზურ არჩევანზე, ცენტრალურ საარჩევნო კომისიასა და პიარ ტექნოლოგიებზე, ფეიქებსა და ფობიებზე.

საპრეზიდენტო არჩევნები აფხაზეთში. ეპილოგი. რა არის შემდეგი? ასტამურ ტანია და ინალ ხაშიგი.

გამარჯობა, ეს არის ჩეგემსკაია პრავდა . საპრეზიდენტო არჩევნები  როგორც იქნა  დასრულდა. ეს კამპანია იყო ხმაურიანი და  დაძაბული. ჩვენ გვყავს ახალი პრეზიდენტი ბადრა გუნბა და ვულოცავთ მას. დღეს ჩვენი სტუმარია ჩვენი მუდმივი ექსპერტი ასტამურ ტანია. მოდით ვისაუბროთ ჩვენს შთაბეჭდილებებზე და დავფიქრდეთ ამ საპრეზიდენტო ვადის პერსპექტივაზე, ასევე ზოგადად ჩვენს  ისტორიაზე. ასტამურ, არჩევნები მართლაც უაღრესად დაძაბული იყო. ვფიქრობდი, რომ რაღაც ცუდი შეიძლება მომხდარიყო ბოლოს, მაგრამ საბედნიეროდ ასე არ მოხდა.

ასტამურ ტანია:  ჩვენ კიდევ ერთხელ გადავრჩით.

ინალ ხაშიგი:  დიახ, გადავლახეთ. მეორე დღესვე საზოგადოების აღქმა სიტუაციის შესახებ გაცილებით დამშვიდდა. თუმცა, არის რამდენიმე ფაქტორი, რომელიც მინდა აღვნიშნო.

პირველი, ჩვენს ისტორიაში პირველად,  სამი პრეზიდენტი ვადამდე გადადგა.  ის ძალები, რომლებიც შტურმით იღებდნენ  პრეზიდენტის სასახლეს, ფაქტობრივად გამარჯვებულები ხდებოდნენ – ახალი არჩევნები  ოპოზიციის ლიდერს პრეზიდენტის თანამდებობაზე ამტკიცებდა.

15 ნოემბერს, ოპოზიციამ კვლავ შტურმით აიღო  სასახლე და თითქოს  ძალაუფლებაც მათზე გადადიოდა. ასლან ბჟანია გადადგა, მაგრამ ამის მიუხედავად მისი გუნდის წარმომადგენელი პრეზიდენტი გახდა.

რას ნიშნავს ეს? შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ძალაუფლების შეცვლის ეს მეთოდი საზოგადოებაში პოპულარული აღარ არის? თუ  თანამედროვე საარჩევნო ტექნოლოგიებმა ითამაშა როლი? მე არ ვამბობ, რომ ეს არის სრულყოფილი ინსტრუმენტი, მაგრამ მათ გავლენა იქონიეს არჩევნების შედეგზე, რამაც ოპოზიციის დამარცხება გარდაუვალი გახადა. რას ფიქრობთ?

ასტამურ ტანია:  ბევრი მიზეზი არსებობს – ობიექტურიც და სუბიექტურიც. არჩევნების შედეგებზე თუ ვისაუბრებთ, ჩემი აზრით, ოპტიმალურია.

შესაძლოა, ზოგს ეს მოსაზრება არ მოეწონოს, მაგრამ თუ სიტუაციას შევაფასებთ,  მთელი საზოგადოების, მათ შორის საერთაშორისო და რუსული კონტექსტის ინტერესებიდან გამომდინარე, ეს შედეგი ყველაზე მისაღები ჩანს.

უფრო მეტიც, ეს არ არის მხოლოდ არჩევნებში გამარჯვებულის გამარჯვება. ოპოზიციას დამარცხებულს არ დავარქმევ, რადგან მან მიაღწია მნიშვნელოვან შედეგებს.

ახლა ბევრი რამ არის დამოკიდებული ორივე მხარის – ხელისუფლების და ოპოზიციის ქმედებებზე. რატომ მიმაჩნია ეს ვარიანტი ოპტიმალურად? ჯერ ერთი, რუსული ფაქტორის იგნორირება არ შეიძლება.წინააღმდეგ შემთხვევაში, შეიძლება სერიოზული გართულებები წარმოიშვას. მე უკვე არაერთხელ ვთქვი: აფხაზეთსა და რუსეთს განსხვავებული მმართველობის მახასიათებლები აქვთ.

სკანდალებისა და სროლის ფონზე – აფხაზეთის ახალ ე.წ. პრეზიდენტად კრემლის ფავორიტი ბადრა გუნბა აირჩიეს

რუსეთი უზარმაზარი ტანკერია,  კურსიც რომ შეიცვალოს, გარკვეული დროით ინერციით იმოძრავებს. აფხაზეთი მოტორიან ნავს უფრო ჰგავს, რომელსაც შეუძლია უფრო სწრაფი რეაგირება. აქედან გამომდინარე, ჩვენ გვაქვს მანევრირების შესაძლებლობა – მნიშვნელოვანია, რომ არ მოხვდეთ ტანკერის  ქვეშ, მაგრამ  არც შორს  გავცუროთ.

 მედიის მიერ  საარჩევნო კამპანიის დროს დახარჯული  უზარმაზარი ძალისხმევის გათვალისწინებით, განსხვავებულ შედეგს შესაძლოა უარყოფითი შედეგები მოჰყოლოდა აფხაზეთისთვის. მაგრამ არა მგონია, რომ რუსი ექსპერტები, რომლებიც გადაწყვეტილებებს იღებენ, სერიოზულად თვლიდნენ ოპოზიციას ანტირუსულ ძალად.

ჩვენ ვხედავთ საზოგადოების აქტიური ფენების მობილიზებას ოპოზიციური პლატფორმის ირგვლივ და რაც მთავარია, რეფორმის იდეის გარშემო. ვიმედოვნებთ, რომ ეს რეფორმები იქნება რეალური და არა კოსმეტიკური. ზოგიერთი დისკუსია აფხაზეთში რეფორმების შესახებ მაწუხებს. ალბათ, ღირს ამას  ცალკე გადაცემა  მივუძღვნათ.

ბოლოს და ბოლოს, როგორც ვიქტორ ჩერნომირდინი ამბობდა: ”რაც არ უნდა გავაკეთოთ,  საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია გამოდის”. ახლა ჩვენ ვხედავთ სწორ  სიგნალებს. მაგალითად, ბადრა გუმბას და ადგურ არძინბას განცხადებები. მათ აჩვენეს, რომ მზად არიან კონსტრუქციული ურთიერთობისთვის.

ინალ ხაშიგი:  გულისხმობთ მათ განცხადებებს გაერთიანების მზადყოფნის შესახებ?  არძინბამ აღიარა  არჩევნების შედეგები და გამოთქვა მზადყოფნა სახელმწიფოს სასარგებლოდ იმუშაოს?

ასტამურ ტანია: დიახ, ეს სიგნალები მთლიანობაში  სწორია. ახლა მთავარია  განსაკუთრებით ხელისუფლებისთვის , რომ თანამდებობების გადანაწილებით არ გაერთოს.   ლეგიტიმურობის საკითხები რჩება და თუ ხელისუფლებას სურს დაამტკიცოს თავისი ქმედუნარიანობა, მან უნდა იმოქმედოს სწრაფად. შეხედეთ, როგორ გაატარა ტრამპმა რეფორმები ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ.  საზოგადოება ხედავდა დინამიკას. ჩვენც უნდა გვქონდეს განცდა, რომ რეალური ცვლილებები ხდება შიდა პოლიტიკურ და ეკონომიკურ კურსში.

ახლა გადატრიალების შესახებ. აფხაზურ რევოლუციებს ძნელად თუ შეიძლება ვუწოდოთ რევოლუციები ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით. სადამდე მივყავდით მათ? საბოლოო ჯამში ბიუროკრატიული აპარატის გამარჯვებამდე.  ეს  არ არის ექსკლუზიურად აფხაზური გამოგონება, ის არის საბჭოთა პარტიულ- ნომენკლატურული სისტემის მემკვიდრე, მათ შორის მისი პერსონალი. სამამულო ომის შემდეგ ამ სისტემას პრობლემები შეექმნა, მაგრამ თანდათან სისტემამ კვლავ დაიწყო პოზიციების განმტკიცება.  ვლადისლავ  არძინბას მმართველობის ბოლოსვე, ძველი ნომენკლატურის წარმომადგენლებმა დაიწყეს ძალაუფლების კონტროლის აღდგენა. ახლა ჩვენ გვაქვს ამ სისტემის უწყვეტობა. ეს აპარატი პოლიტიკურად სტერილურია – არ აინტერესებს ვინ არის პრეზიდენტი. ჩვენ ვხედავთ, რომ პრეზიდენტები ხშირად იცვლებოდნენ ნაკლებად მშვიდობიანი გზით, მაგრამ თავად მმართველობის სტრუქტურა უცვლელი რჩებოდა. ეს უკვე ერთგვარი კასტაა. რა თქმა უნდა, ამ ბიუროკრატიული მექანიზმის მთავარ არქიტექტორად შეიძლება დავასახელოთ ალექსანდრე  ანქვაბი. მაგრამ სისტემა მის გარეშე გააგრძელებს ფუნქციონირებას. ეს არის, ჩემი აზრით, მთავარი პრობლემა: ეს აპარატი არავის მიერ  არ არის არჩეული და არ არის ანგარიშვალდებული ხალხის წინაშე.

ინალ ხაშიგი: დიახ,  აპარატი  დამოუკიდებლად არსებობს …

ასტამურ ტანია:  და ის განაგრძობს მუშაობას, მიუხედავად იმისა, თუ ვინ იკავებს პრეზიდენტის თანამდებობას.

ინალ ხაშიგი: მხედველობაში გაქვს, რომ მთლიანობაში ბიუროკრატიული აპარატი არ შეცვლილა?

ასტამურ ტანია:  არა მგონია, აქ პირდაპირი კავშირი იყოს. ეს აპარატი არავის აურჩევია, განსხვავებით პრეზიდენტისა და  პარლამენტისგან, მაგრამ  დიდწილად ის განსაზღვრავს რეალურ ძალაუფლებას. ჩვენი სისტემა აბსოლუტურ მონარქიას წააგავს, სადაც აღმასრულებელ  როლს პრეზიდენტის ადმინისტრაცია ასრულებს.  ამასთანავე,  ის არ არის პასუხისმგებელი მიღებულ გადაწყვეტილებებზე, თუმცა მონაწილეობს მათ მიღებაში. ჩვენი ყველა რეფორმა შენელდება. თუ არ ვაღიარებთ სახელმწიფო აპარატის დებიუროკრატიზაციის  აუცილებლობას, მისი გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების გაზრდას პარლამენტის წინაშე  და  მისი გავლით საზოგადოების წინაშე, მაშინ არანაირი ცვლილება არ მოხდება. ამ აპარატის ფუნქციონირება უნდა შეიცვალოს. ნიკოლოზ I-მაც კი თქვა მარკიზ დე კიუსტინთან საუბარში: „თქვენ გგონიათ, რომ მე ვარ რუსეთის ნამდვილი მმართველი? არა, ჭეშმარიტი მმართველი მთავარი კლერკია“. ანუ საშუალო დონის თანამდებობის პირი. თუ ეს პრობლემა არ მოვაგვარეთ, ყველაფერი ისე დარჩება, როგორც არის. კოსმეტიკური რეფორმები  არ იმოქმედებს ამ სისტემაზე, არ გამოიღებს შედეგს – არ შეიცვლება ეკონომიკა და სხვა სფეროები. და მაშინ არ ექნება  მნიშვნელობა ვინ იქნება პრეზიდენტი, რადგან ხელისუფლება ბიუროკრატიის ხელში დარჩება. ეს უნდა იცოდნენ ოპოზიციამაც და ახალმა პრეზიდენტმაც.

CRRC: გამოკითხულთა 82%-ის აზრით, აფხაზებთან და ოსებთან ურთიერთობის გაუმჯობესებისათვის მხარეებმა დაშვებული შეცდომები უნდა გაიაზრონ

ინალ ხაშიგი: მაგრამ ყოველ ჯერზე, როცა აფხაზეთში ახალი პრეზიდენტია, საზოგადოებაში ცვლილებების იმედი ჩნდება. თუმცა ისტორია მეორდება: დროთა განმავლობაში ირკვევა, რომ პრეზიდენტი არ არის მთელი ქვეყნის ლიდერი, არამედ მხოლოდ მისი გუნდის ხელმძღვანელია. ორი-სამი წლის შემდეგ ადამიანს ეუფლება განცდა, რომ ის იზოლირებულია საკუთარ ციხესიმაგრეში, გარშემორტყმული მხოლოდ მისი მხარდამჭერებით, ხოლო ყველა დანარჩენი რჩება „კედელს მიღმა“. ეს დეჟავუ მეორდება ისევ და ისევ.

ასტამურ ტანია: უფრო მეტიც, მდგომარეობა კიდევ უფრო რთულია. არჩეული პრეზიდენტი ხდება არა იმდენად მისი ამომრჩევლის ლიდერი, რამდენადაც მისი ახლო წრის ხელმძღვანელი. მისი ამომრჩევლებიც ისევე  დარჩებიან ბორტს მიღმა, როგორც მისი ოპონენტები.

ინალ ხაშიგი: გამოდის, რომ ის არ იყენებს სრულ მანდატს, რაც ოფიციალურად აქვს. მახსოვს  ვითარება 2019 წელს, როდესაც რაულ ხაჯიმბასა და ალხას კვიცინიას შორის ხმების დათვლის ირგვლივ კრიზისი შეიქმნა. ხაჯიმბამ 50% პლუს ერთი ხმა მიიღო და ეს დავა გაგრძელდა. მაშინ მე  შევთავაზე  კრიზისიდან გამოსავალი: დანიშნოს ოპოზიციის ლიდერი პრემიერ-მინისტრად და შეიმუშაოს რეფორმის საგზაო რუკა, რომელსაც პარლამენტი დაამტკიცებს. ანუ, მენეჯმენტი ერთობლივი ყოფილიყო. ეს იდეა ზოგიერთ პოლიტიკოსს მოეწონა – მე დამირეკა ბატალ ტაბაღუამ, ბესლან ეშბამ და სხვა დაინტერესებულმა მხარეებმა. ხაჯიმბას ადმინისტრაციაშიც კი მივედი (თუმცა პირადად არ შევხვედრივარ), მაგრამ მისმა მოადგილეებმა უარყვეს ეს ვარიანტი. და ორი-სამი თვის შემდეგ პრეზიდენტი ხაჯიმბა იძულებული გახდა ვადამდე გადამდგარიყო.

ასტამურ ტანია: მახსოვს, მაშინაც განვიხილეთ მსგავსი იდეები. საზოგადოებაში ეს განიხილებოდა.

ინალ ხაშიგი: მაგრამ ეს შანსი არ გამოიყენეს.

ასტამურ ტანია:  მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ თანამდებობების განაწილებაზე შეთანხმება, არამედ აფხაზეთისთვის აუცილებელი ცვლილებების პრინციპების განხილვა.  

“საქართველომ შეშფოთება გამოხატა ოჩამჩირეში რუსეთის ბაზის მშენებლობასა და სოხუმის აეროპორტზე” – ჟენევის მოლაპარაკებების 63-ე რაუნდი

ინალ ხაშიგი: 2019 წელს საუბარი იყო არა თანამდებობების გაყოფაზე, არამედ რეფორმების შესახებ  ერთობლივ მუშაობაზე. ყველამ აღიარა, რომ ქვეყანა კრიზისში იყო, მაგრამ მისგან გამოსვლის რეალური მექანიზმები არავინ შემოგვთავაზა. მაშინ შესაძლებელი იქნებოდა საგზაო რუკის შემუშავება და მის განსახორციელებლად  ორივე  პოლიტიკური ძალის  ერთობლივი  მუშაობა.

ასტამურ ტანია:  დიახ, მაგრამ ახლა სიტუაცია ისევ მეორდება. როდესაც უყურებთ არჩევნების შედეგებს, ციფრები ყოველთვის არ მეტყველებს მთელ ამბავს.

ინალ ხაშიგი: მე ვფიქრობ, რომ მათ შორისაც, ვინც ხმა მისცა ახალ პრეზიდენტს (ამომრჩეველთა 55%), არიან ადამიანები, რომლებიც ზოგადად უკმაყოფილონი არიან სიტუაციით. ამ მაჩვენებლების გაანალიზება ძალზე მნიშვნელოვანია.

ასტამურ ტანია. ახლა საჭიროა ღრმა სოციოლოგიური ანალიზი. არჩევნების შედეგები უბრალოდ არითმეტიკად არ შეიძლება მივიჩნიოთ – საჭიროა გავიგოთ, საზოგადოების რომელმა ფენამ დაუჭირა მხარი ამა თუ იმ მხარეს და რატომ.

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ახალგაზრდა თაობის მოსაზრებების გათვალისწინება. ჩვენს თვალწინ ხდება ელიტების ცვლილება. ადამიანები, რომლებიც აქტიურ პოლიტიკაში მოდიან, განსხვავდებიან არა მხოლოდ ასაკით, არამედ პოლიტიკური ტემპერამენტით, წარმომავლობითა და კულტურით. თუ ეს პროცესები ხელოვნურად შეიზღუდება, წარმოიქმნება „მდუღარე ქვაბის“ ეფექტი და ადრე თუ გვიან ეს გამოიწვევს ახალ კრიზისს. უკვე რამდენჯერმე გაგვიმართლა, მაგრამ იღბალს ვერ დაეყრდნობით. ამჯერად, საბედნიეროდ, მსხვერპლი არ ყოფილა, მაგრამ სიტუაციის გაუარესების რისკი ყოველთვის არის. მნიშვნელოვანია, რომ ახალგაზრდა პოლიტიკოსები (როგორც ხელისუფლებაში, ასევე ოპოზიციაში) არ დაბრუნდნენ კულისებს მიღმა თამაშებში, არამედ აწარმოონ ღია საჯარო პოლიტიკა. აფხაზური საზოგადოება ბევრ რამეში წააგავს ანტიკურ პოლისს. ხალხს სურს გაიგოს, რა იდეებს გვთავაზობს ხელისუფლება. მართვის ძველი მეთოდები არ მუშაობს. თუ პრეზიდენტი საზოგადოებისგან იზოლირებულად აღმოჩნდება, ძალაუფლება კვლავ გადავა მისი ახლო თანამოაზრეების ვიწრო წრის ხელში, რაც აუცილებლად გამოიწვევს ახალ აფეთქებას. შეიცვალა კურატორი აფხაზეთის მიმართულებით(სერგეი კირიენკო) და დაიწყო პოზიტიური ცვლილებები.  

სოხუმის რეკონსტრუირებული აეროპორტი სატესტო რეჟიმში გაიხსნა. პირველი მგზავრი კრემლის ფავორიტი იყო

ეკლესიის მიმართულებითაც  ვხედავთ ცვლილებებს (იეროდიაკონმა დავითმა (სარსანიამ) პატიება სთხოვა  სამოციქულო მართლმადიდებლური ეკლესიაში განხეთქილების მხარდაჭერისთვის). კონფლიქტური სიტუაციები   განიმუხტა.

არის იმედი, რომ ისინი იმუშავებენ  არა შაბლონების მიხედვით, არამედ  როგორც  საზოგადოებასთან, რომელსაც აქვს საკუთარი ინტერესები და ის გასათვალისწინებელია.

 ინალ ხაშიგი: თქვენ საუბრობთ ძველ კონფლიქტებზე, რომლებიც ახლა მოგვარებულია. მაგრამ ამავე დროს, პრეზიდენტ ბჟანიას დროს წარმოიშვა ახალი ხელოვნურად შექმნილი წინააღმდეგობები.

მაგალითად, ცდილობდნენ ოპოზიციის წარმოჩენას, როგორც ანტირუსულ ძალად, აქტიურად ავრცელებდნენ თეზისს „თურქული გავლენის“ შესახებ და ადგურ არძინბას და მის თანამოაზრეებს „ანკარას პროტეჟეებს“ უწოდებდნენ. ეს რიტორიკა ფართოდ გავრცელდა როგორც აფხაზურ საზოგადოებაში, ასევე რუსულ მედიაში.

ასტამურ ტანია:  ყურადღება მიაქციეთ,  ორი კანდიდატის შეხვედრისა და შეთანხმების ხელმოწერის შემდეგ, რიტორიკა მკვეთრად შეიცვალა, სიმძაფრე 90 პროცენტით შემცირდა.

ინალ ხაშიგი: დიახ, მაგრამ  საქმე  მხოლოდ სიტყვებში არაა. პრობლემა უფრო ღრმაა – არის კონკრეტული ქმედებები: მოქალაქეობის ჩამორთმევა, რუსეთში შესვლის აკრძალვა ცნობილი აფხაზი პოლიტიკოსებისთვის. ეს სანქციები რეტროსპექტივაში სრულიად კონტრპროდუქტიულია და ეს არის მემკვიდრეობა, რომელიც ბადრა გუნბამ მიიღო.

ასტამურ ტანია: თუ ახალ პრეზიდენტს თავისი პოზიციების გაძლიერება სურს, მან უნდა მოაგვაროს ეს საკითხები.აფხაზეთში მშვენივრად ესმით, რომ მათ, ვის წარმოჩენაც ცდილობდნენ  ანტირუსულ ძალებად, რეალურად არაფერი აქვთ საერთო ანტირუსულ საქმიანობასთან.

ინალ ხაშიგი. აბსოლუტურად…

ასტამურ ტანია:  ადამიანები, რომლებსაც ჩამოერთვათ მოქალაქეობა ან დაექვემდებარნენ სანქციებს და გაძევებას, არასოდეს ყოფილან შემჩნეული ანტირუსულ ქმედებებში. ეს არის საკითხი, რომელიც უნდა გადაიჭრას. მე არ ვფიქრობ, რომ  რაიმე შეუქცევადი მოხდა. გასაგებია, რომ იყო ემოციური დაძაბულობა და დაშვებული შეცდომები. საზოგადოების  „პრორუსულად“ და „ანტირუსულად“  ხელოვნურად დაყოფის მცდელობა გარე უპირატესობების მოპოვების მიზნით, მცდარი აღმოჩნდა.  ვფიქრობ, ახლა  ეს უკვე აშკარაა. მნიშვნელოვანი სიგნალი იქნება  დაიწყებს თუ არა ახალი ხელისუფლება ამ პრობლემების მოგვარებას?

ინალ ხაშიგი: მეორეს მხრივ, ეს მხოლოდ სურვილია. ოფიციალურად არავინ აღიარებს მათ კავშირს ანონიმურ საინფორმაციო არხებთან, მაგრამ ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, სხვადასხვა ტელეგრამარხები სისტემატურად ახდენენ აფხაზეთისა და მისი მოქალაქეების დისკრედიტაციას  და ხელოვნური კონფლიქტების შექმნას. ავრცელებდნენ ყალბ ამბებს „ანტირუსულ განწყობებზე“, „თურქულ გავლენებზე“ და ა.შ. აშკარა იყო, რომ აფხაზეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციასა და ამ რესურსებს შორის გარკვეული კონტაქტი არსებობდა.  როგორც ამ სფეროში  მუშაობის გამოცდილების მქონეს, შემიძლია ვთქვა, რომ  ეს იყო შესამჩნევი. ვისურვებდი, რომ ეს პრაქტიკა შეწყდეს. ჩვენს პატარა საზოგადოებაში ასეთი მანიპულაციები საშიშია. ასეთი ინსტრუმენტების გამოყენება პოლიტიკური სიტუაციის სამართავად,  ნიშნავს სტაბილურობისთვის საფრთხის შექმნას.

ასტამურ ტანია: სხვათა შორის, შეცდომა იქნება ვიფიქროთ, რომ რიტორიკა „პრორუსულობასა“ და „ანტირუსულობაზე“ ბადრა გუნბას დაეხმარა. პირიქით, ამან სერიოზული ზიანი მიაყენა მის კამპანიას. ამ დისკურსმა მას პრობლემები შეუქმნა როგორც არჩევნების დროს, ასევე გრძელვადიან პერსპექტივაში. ვფიქრობ,  ეს გასაგებია  და ამის შესახებ უნდა იმუშაონ, რათა ძველი  შეცდომები არ გავიმეოროთ.  

ინალ ხაშიგი:  გასაგებია, რომ  საარჩევნო კამპანიის დროს რუსი მინისტრები ხშირად ჩამოდიოდნენ აფხაზეთში გარკვეული წინადადებებითა და შეთავაზებებით . ახლა ასეთი მხარდაჭერა აღარ იქნება და ახალ პირობებში მოგვიწევს მუშაობა.

ასტამურ ტანია:  გარდა ამისა, აუცილებელია საშინაო პოლიტიკაზე ფიქრი. აფხაზეთს უნდა ჰქონდეს გააზრებული ეროვნული პოლიტიკა, რომელიც ხელს შეუწყობს არსებული პრობლემების გამოსწორებას. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს   ჩვენთან აფხაზი და სომეხი ხალხის  ურთიერთობას .  თუ ჩვენ არ მოვაგვარებთ ამ საკითხებს, ეს გამოიწვევს რეგრესს, საზოგადოების უკუსვლას. როდესაც ვსაუბრობთ მოდერნიზაციაზე, უნდა გვესმოდეს, რომ ეს არ არის მხოლოდ ტექნოლოგიური ცვლილებები, არამედ პოლიტიკური რეფორმებიც. ჩვენ უნდა ვიმოქმედოთ სამოქალაქო ერის შექმნისკენ. თუ საზოგადოების ნაწილი, ეთნიკურობიდან გამომდინარე, არ გრძნობს ჩართულობას იმაში, რაც ხდება, ეს, პირველ რიგში, აფხაზური პოლიტიკური ელიტის ბრალია.  რადგან  ზუსტად ისინი მართავენ ქვეყანას. მეორე მხრივ, საზოგადოების სომხურმა ნაწილმაც უნდა გააცნობიეროს თავისი ჩართულობა მმართველობის პროცესში. თუ დღეს ერთი ჯგუფი მიიწევს ერთი მიმართულებით, ხვალ – მეორე, ეს უარყოფით კვალს ტოვებს. ახლა ერთ-ერთი პრიორიტეტული ამოცანაა მედია რესურსებთან მუშაობა და პოლიტიკური მოდერნიზაცია. რეფორმების განხილვისას მნიშვნელოვანია ყველა ამ  ასპექტის გათვალისწინება. ეს არის ძალიან დახვეწილი სფერო და არ შეიძლება იგნორირება. ასე უფრო ადვილია. სამოქალაქო ერის ჩამოყალიბება არ არის არჩევნებთან მიბმული პროცესი. ეს არის ყოველდღიური სამუშაო, რომელიც მოითხოვს სისტემურ მიდგომას. ჩვენ ვხედავთ, რომ რეალობა იცვლება. დღევანდელი  ელექტორატი შეიძლება მომავალში არ შეესაბამებოდეს იმ იდეებს, რომლებზეც აშენდა აფხაზური სახელმწიფო.

ასტამურ ტანია: სხვათა შორის, დღეს, 4 მარტს, ვლადისლავ  არძინბას გარდაცვალებიდან 15 წელი შესრულდა.

ინალ ხაშიგი:  დიახ, 4 მარტი ჩვენთვის ყოველთვის მნიშვნელოვანი თარიღი იყო.

ასტამურ ტანია: და ეს ასევე არის აფხაზეთის გასაბჭოების დღე, სერგეი  ბაღაფშის ხსენების დღე.

ინალ ხაშიგი: ეს დღე ჩვენთვის ყოველთვის ასოცირდება წარსულის განცდასთან.

ასტამურ ტანია: ცოტა ხნის წინ ასეთი  შემთხვევა მქონდა. ერთი ნაცნობი მოვიდა ჩემთან და აღშფოთებულმა მკითხა: “რატომ არ მოგვარდა ის პრობლემები, რომლებიც დღეს გვაქვს ვლადისლავ არძინბას დროს?” ეს  არის უცნაური  შეხედულება სახელმწიფოს მშენებლობაზე. სახელმწიფო არ არის ფარაონის საფლავი, რომელიც ერთხელ აშენდა  და არ იცვლება. ვლადისლავ არძინბას დროს ჩამოყალიბდა ძირითადი პრინციპები, მაგრამ ისინი უნდა განვითარებულიყვნენ  და მორგებოდნენ ახალ პირობებს. ახლა ვლადისლავ არძინბა და ომის დაღუპული გმირები ეროვნული იდეოლოგიისა და მითოლოგიის ნაწილი გახდა. ისინი უკვე მიმდინარე პოლიტიკის მიღმა არიან. დღევანდელ პოლიტიკაში ცოცხალი ხალხია. მაგრამ არ უნდა დავკარგოთ კავშირი ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლის სულისკვეთებასთან, რომელიც არძინბას ახასიათებდა. ინტერნეტში ვნახე მის საფლავზე დატოვებული წერილი: „გვაპატიე, ვლადისლავ“. ადამიანური გადმოსახედიდან ეს გასაგებია, მაგრამ მასში არის გარკვეული ისტერიკა.

აფხაზეთში კატასტროფა არ  მომხდარა არც ერთი მხარისთვის. არსებობს მუშაობის შესაძლებლობა – როგორც პოლიტიკური, ასევე ეკონომიკური.  ჩვენ უნდა გავაძლიეროთ სახელმწიფო, გავაერთიანოთ საზოგადოება და გავაუმჯობესოთ მმართველობის ეფექტურობა. ამას რაციონალურად და მშვიდად, ზედმეტი ემოციურობის გარეშე უნდა მივუდგეთ. გვაქვს ზომიერი ოპტიმიზმის საფუძველი. საკითხავია, როგორ ისარგებლებენ ამით ხელისუფლებაში მყოფები.

ინალ ხაშიგი: იმედი მაქვს  არ დავკარგავთ მომდევნო ხუთ წელს იმავე რეფორმების განხილვაზე, რომლებიც  ვერაფრით ვერ განხორციელდა.

ასტამურ ტანია: ცალკე  გადაცემა უნდა დავუთმოთ იმ რეფორმებისა და პრობლემების ანალიზს, რომლებიც ამჟამად განიხილება საზოგადოებაში.

ინალ ხაშიგი: ეს ხუთი წელი შეიძლება ძალიან სწრაფად გავიდეს, ან უფრო ადრე დასრულდეს – ასეთი მაგალითები იცის აფხაზეთის ისტორიამ. პრეზიდენტს ირჩევს ხალხი , მაგრამ ხშირად ტოვებს თანამდებობას  ვადაზე ადრე და არა საკუთარი სურვილით. ჩვენ ვხედავთ, რამდენად დრამატული შეიძლება იყოს არჩევნები. ამჯერად იყო სროლა, დაზიანებები… მაგრამ, საბედნიეროდ, დროულად შევძელით შეჩერება.

ასტამურ ტანია: სინამდვილეში, ეს არის ხალხის შეშფოთების, მათი უკმაყოფილების ასახვა. შვეიცარიაში საზოგადოება ნაკლებად პოლიტიზებულია, რადგან ყველაფერი საათივით მუშაობს.

ინალ ხაშიგი: თუმცა, როდესაც პოლიტიკისადმი ყურადღება ხდება გადაჭარბებული, ემოციური და ზოგჯერ აგრესიულიც, ეს შეიძლება საშიში იყოს თავად აფხაზური საზოგადოებისთვის. იქნებ ღირდა განსხვავებული საარჩევნო სისტემის განხილვა. თუ აფხაზეთში რეფორმები განხორციელდება და პრეზიდენტსა და პარლამენტს  შორის ძალაუფლების გადანაწილება მოხდება, ეს დაძაბულობას შეამცირებს. დიახ, შეიცვლება დამოკიდებულება საპრეზიდენტო თანამდებობის  მიმართ და ის  აღარ იქნება აღქმული, როგორც „მეფისა და ღმერთის ტახტი“. მაგრამ თუ ეს არ მოხდა, ჩვენ მაინც უნდა ვიფიქროთ საარჩევნო კანონმდებლობაში ცვლილებების შეტანაზე.

ჩვენ ვხედავთ, რომ ამ არჩევნებში  პიარ ტექნოლოგიებმა, ძალიან დიდი როლი ითამაშა. მათ შექმნეს ილუზიები, რის საფუძველზეც ხდება პრეზიდენტის არჩევა და ეს ძალიან საშიშია. ჩვენ უნდა შევიმუშაოთ ეს მექანიზმები. აშკარა იყო, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისია ფაქტობრივად ჩამოშორდა და არანაირად არ ერეოდა. მაგრამ თუ ყველაფერი თავიდანვე გაკონტროლებული იყო…

ასტამურ ტანია: სამწუხაროდ, ჩვენს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას არ ჰყავს სპეციალური დანაყოფი.

 ინალ ხაშიგი: დიახ, სპეციალური დანაყოფი არ არსებობს, მაგრამ, კანდიდატების რეგისტრაციიდან დაწყებული, ჩვენ უკვე თვალს ვხუჭავთ იმ კანონებსა და წესებზე, რომლებიც ჩვენ თვითონ დავწერეთ. ჩვენს შეცდომებზე ბევრი უნდა ვიმუშაოთ. იმიტომ რომ ახლა ხალხი უბრალოდ ამბობს: „მადლობა ღმერთს, არჩევნები დასრულდა“. მაგრამ თვით არჩევნების იდეა საზოგადოებაში, სადაც მოქალაქეებს  არჩევანის უფლება აქვთ,  შეიცვალა მისი  დასრულებით გამოწვეული  შვებით.  ასე არ უნდა მუშაობდეს. პროცესი უნდა შეესაბამებოდეს საზოგადოების თავდაპირველ მოლოდინებს და ჩვენ უნდა მოვიყვანოთ იგი შესაბამისობაში.

ასტამურ ტანია:  არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენ  ტემპერამენტიანი ხალხი ვართ.

ინალ ხაშიგი:  ეს გასაგებია, მაგრამ მაინც აუცილებელია ამ პროცესების გათვალისწინება და დარეგულირება. აუცილებელია შეცდომების ანალიზის ჩატარება, დისკუსიაში ექსპერტების, საზოგადოების, ხელისუფლებისა და ოპოზიციის ჩართვა. ეს არ არის ერთი კვირის საკითხი, ეს ეხება მთელ ჩვენს საზოგადოებას, ჩვენს პატარა ქვეყანას. ჩვენ არ უნდა მივიდეთ  უკიდურესობამდე, რამაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს სახელმწიფოს.  ჩვენ შეგვიძლია დავასრულოთ გადაცემა.

ასტამურ ტანია:  გეთანხმები. ერთადერთი,  მინდა დავამატო,  რომ არც ერთმა გუნდმა არ უნდა დაისვენოს ახლა,  ან, პირიქით, დეპრესიაში ჩავარდეს. წინ  უამრავი გამოწვევაა.  ეს გადაწყვეტილებები  არ უნდა დარჩეს საინფორმაციო ვაკუუმში – მოქალაქეებმა უნდა ნახონ, რა კეთდება. მნიშვნელოვანია სერიოზულ პარტიულ-პოლიტიკურ პროცესზე გადასვლა და  არა  პოლიტიკაში  დროდადრო ჩართვა. ეს არ არის ჰობი. ეს ერთადერთი გზაა პროფესიული პოლიტიკური კლასის ჩამოყალიბებისთვის. ყველა ჩვენს მოქალაქეს ვუსურვებ კეთილდღეობას და სიკეთეს.

ინალ ხაშიგი:  გემშვიდობები. იმედი მაქვს, რომ ჩვენი ისტორიის ამ ეტაპს  კი არ დავკარგავთ, არამედ პროდუქტიულს გავხდით. ჩვენ უნდა გავაძლიეროთ სახელმწიფო, გავაუმჯობესოთ მოქალაქეების კეთილდღეობა და დავიცვათ მათი უფლებები და თავისუფლებები. ნახვამდის.